PANDEMIA COVID-19 a zanieczyszczenie środowiska naturalnego plastikiem

W marcu 2020 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała chorobę COVID-19 za globalną pandemię, wywoływaną przez koronawirusa SARS-CoV-2. Masowe stosowanie plastikowych środków zabezpieczających przed zarażeniem wpłynęło na ilość powstających z nich odpadów. Naukowcy ostrzegają przed skutkami zanieczyszczenia środowiska tworzywami sztucznymi, które pogłębia kryzys wywołany przez COVID-19.

Porzucone na ulicach, zalegające w parkach oraz na plażach zużyte rękawiczki czy torebki foliowe stały się od jakiegoś czasu coraz częstszym widokiem. Niestety masowe stosowanie plastikowych środków chroniących przed rozprzestrzenianiem wirusa SARS-CoV-2, znalazło odzwierciedlenie w ilości powstających z nich odpadów, a wyzwaniem dla całego świata stał się sposób ich zagospodarowania.

W obliczu globalnych problemów wywołanych przez COVID-19, tworzywa sztuczne odgrywają niewątpliwie dużą rolę, a wśród wielu ich atutów znalazła się możliwość ochrony przed szybko rozprzestrzeniającym się wirusem.

Wzrost popytu na niektóre produkty z tworzyw sztucznych

Właściwości tworzyw sztucznych w dobie pandemii sprawiły, że szczególny wzrost popytu na wykonane z nich produkty nastąpił w branży medycznej oraz spożywczej. Plastikowe rękawiczki, gogle, fartuchy czy przyłbice stały się koniecznym elementem wyposażenia personelu medycznego, a konieczność ochrony niektórych produktów spożywczych wpłynęła na zwiększone zapotrzebowanie na opakowania z tworzyw sztucznych.

Zdaniem naukowców niepokój budzi zarówno ilość zużytego plastiku powstającego po środkach ochronnych, jak również konieczność jego zagospodarowania, z czym świat miał problem jeszcze przed pojawieniem się COVID-19.

Dodatkowo obecność wirusa SARS-CoV-2 wśród niektórych odpadów wpływa na konieczność zastosowania odrębnych metod ich zbiórki, segregowania oraz utylizacji. Występowanie patogenów w wytwarzanych odpadach z plastiku wpływa również nie tylko na ilość odpadów zmieszanych ale także ich jakość, gdyż podczas pandemii zawierają frakcję, która w normalnych warunkach zbierana jest selektywnie.

Odpady z plastiku wytwarzane podczas pandemii

Szczególnie problematyczne podczas COVID-19 są odpady medyczne powstające w szpitalach. Jak pokazują doświadczenia i statystyki z Wuhan, podczas pandemii ilość wytwarzanych tam odpadów medycznych wzrosła niemal sześciokrotnie, a w związku z szybkim rozprzestrzenianiem się wirusa i wzrostem zachorowań, konieczne stało się nie tylko zorganizowanie dodatkowych szpitali polowych, lecz także zagospodarowanie zwiększonej niż normalnie ilości odpadów, które wymagały zastosowania technologii skutecznie niszczącej zawarte w nich patogeny.

Oprócz szpitali, źródłem problematycznych odpadów z plastiku wytwarzanych podczas pandemii są także gospodarstwa domowe. Odpady wytwarzane przez osoby zarażone lub podlegające kwarantannie, wymagają odmiennych zasad pozbywania się, a od służb komunalnych specjalnych procedur odbioru.

Wytyczne dotyczące odpadów po środkach zapobiegawczych

W Polsce zasady postępowania z odpadami wytwarzanymi w czasie COVID-19 regulują wytyczne Ministra Klimatu oraz Głównego Inspektora Sanitarnego. Według ogólnych wytycznych, odpady po środkach zapobiegawczych w postaci maseczek czy rękawiczek stosowanych w miejscu pracy czy podczas zakupów przez osoby zdrowe, powinny być wyrzucane do odpadów zmieszanych.

Osoby objęte kwarantanną powinny powyższe środki zapobiegawcze umieszczać w dodatkowych workach, a następnie po związaniu, wrzucać je również do odpadów zmieszanych. Najbardziej restrykcyjne normy dotyczą osób przebywających w izolacji, których odpady powinny być umieszczane w podwójnych workach i przekazywane do wyznaczonych pojemników.

Tym co szczególnie niepokoi w kontekście zwiększonego zużycia produktów z tworzyw sztucznych podczas COVID-19 jest systematyczne przenikanie powstających z nich odpadów do środowiska naturalnego.

Dotychczasowe, katastrofalne skutki zanieczyszczania ekosystemów przez zużyty plastik sprawiły, że wiele krajów na całym świecie, w tym także UE, podjęło działania mające na ograniczenie ilości odpadów z tworzyw sztucznych, przy równoczesnym zwiększeniu poziomu ich recyklingu.

Zgodnie z europejską koncepcją gospodarki o obiegu zamkniętym, zużyty plastik, podobnie jak niektóre inne odpady, należy traktować jak zasoby, których obieg w cyklu życia produktu powinien być zachowany jak najdłużej. A jednym z celów przyjętej w ubiegłym roku dyrektywy w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko jest ograniczenie ilości zużytego plastiku w środowisku morskim, w tym szczególnie produktów jednorazowego użytku, które według szacunków stanowią około 80% odpadów spotykanych w środowisku morskim.

Jakkolwiek obecna sytuacja epidemiologiczna nie sprzyja wielu programom środowiskowym mającym na celu ograniczenie ilości odpadów z tworzyw sztucznych, należy jednak mieć nadzieję, że przy zachowaniu priorytetu ochrony zdrowia i życia oraz z udziałem zdroworozsądkowych wyborów konsumenckich, walka z nadmierną ilością zużytego plastiku przenikającego do środowiska nie zakończy się fiaskiem.

Źródło:

1. Minimising the present and future plastic waste, energy and environmental footprints related to COVID-19, Jiří Jaromír Klemeš, Yee Van Fan, Raymond R. Tanb, Peng Jiang,  Renewable and Sustainable Energy Reviews, Volume 127, July 2020, 109883,  https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1364032120301763 - (dostęp: 15.05.2020 r.)
2. Wytyczne Ministra Klimatu i Głównego Inspektora Sanitarnego w sprawie postępowania z odpadami wytwarzanymi w czasie występowania zakażeń koronawirusem SARS-CoV-2 i zachorowań na wywoływaną przez niego chorobę COVID-19 (w czasie trwania pandemii/epidemii), https://www.gov.pl/web/klimat/wytyczne-ws-postepowania-z-odpadami-w-czasie-wystepowania-zakazen-koronawirusem-sars-cov-2 - dostęp: 15.05.2020 r.
3. Europejska strategia na rzecz tworzyw sztucznych w gospodarce o obiegu zamkniętym, Komunikat Komisji Do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, COM(2018) 28 final, Strasburg, dnia 16.1.2018r.
4. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko.