Mikrodrobiny plastiku oraz ich wpływ na nasze zdrowie

Tworzywa sztuczne odgrywają niemałą rolę. Znajdują zastosowanie w wielu dziedzinach naszego życia. Mogą jednak także wpływać na nasze zdrowie i życie. Szczególnie w postaci małych mikrodrobin, które znajdują się w używanych przez nas produktach.

Wśród wielu materiałów wykorzystywanych w naszym życiu, tworzywa sztuczne znajdują szczególne uznanie. Lekkie, elestyczne, wielokolorowe, wytrzymałe i trwałe. Z powodzeniem znajdują zastosowanie w branży przemysłowej, jak również w życiu codziennym.

Od ponad 50 lat światowa produkcja tworzyw sztucznych wzrosła niemal 20-krotnie¹, a największy popyt w UE na ten materiał odnotowuje się w branży opakowaniowej, budownictwie, motoryzacji i elektronice². Co więcej, według prognoz w najbliższych latach spodziewany jest dalszy wzrost ich produkcji.

Szkodliwy wpływ na środowisko

Produkty z plastiku, oprócz wielu korzyści wynikających z ich właściwości i zastosowania, mogą jednak negatywnie wpływać na środowisko naturalne, a tym samym na nasze zdrowie i życie. Ich oddziaływanie i ślad środowiskowy widoczne są na każdym etapie cyklu życia produktu, szczególnie podczas produkcji, użytkowania czy pozbywania.

Rosnąca każdego roku konsumpcja tworzyw sztucznych powoduje, że powstają z nich ogromne ilości odpadów, z których część niestety przedostaje się do środowiska. Jedną z form ich przenikania do ekosystemów wodnych i lądowych są tzw. mikrodrobiny plastiku, których średnica nie przekracza 5 mm.

Jak powstają mikrodrobiny plastiku?

Niewielkie, o różnych kształtach i kolorach mikrodrobiny tworzyw sztucznych to mieszanina różnego typu polimerów. Część z nich powstaje w sposób celowy jako dodatek do detergentów, kosmetyków, farb, niektórych nawozów czy środków ochrony roślin. Inne powstają w wyniku zużywania takich produktów jak opony samochodowe czy tkaniny syntetyczne. Duża część mikrodrobin plastiku powstaje wtórnie także środowisku morskim jako efekt rozpadu większych kawałków z tworzyw sztucznych.

Celowe dodawanie mikrodrobin plastiku ma spełniać różnorakie funkcje. Ich obecność w niektórych produktach ma wpływać na konsystencję, lepkość, wygląd lub nadawać produktom właściwości złuszczające i wygładzające (np. w przypadku niektórych kosmetyków).

Wszechobecne mikroplastiki

Jednak pomimo wielu korzyści wynikających z zastosowania maleńkich drobin plastiku w niektórych produktach, konieczne stało się podjęcie pilnych badań dotyczących ich wpływu na środowisko oraz zdrowie człowieka.

Masowe zastosowanie mikrodrobin plastiku oraz ich wtórne powstawanie z niektórych produktów i odpadów, doprowadziły do tego, że niewielkich rozmiarów tworzywa zaczęły na szeroką skalę pojawiać się zarówno w ekosystemach wodnych, jak i lądowych. Szacuje się, że każdego roku w UE do środowiska trafia od 70 do 300 tys. ton mikroplastików³ i jak oceniają niektórzy są „wszechobecne”.

Szczególnie dużym problemem jest ich rozległe występowanie w środowisku morskim. Niewielkich rozmiarów, kolorowe i powszechnie dostępne, często są mylone z pożywieniem i połykane przez organizmy morskie. Problem w tym, iż niektóre z nich, będąc jednym z elementów łańcucha pokarmowego człowieka, stają się bezpośrednią przyczyną włączania mikroplastików do diety człowieka.

Zresztą jak pokazują badania narażeni jesteśmy na przyjmowanie mikrodrobin plastiku nie tylko poprzez zjadanie ryb czy innych organizmów morskich, ale także pijąc wodę z butelki, spożywając miód, sól, cukier czy mleko.

Czy mikrodrobiny plastiku są szkodliwe?

Równolegle do prowadzonych badań dotyczących wpływu mikrodrobin plastiku na zdrowie człowieka, przyjmuje się, że tworzywa sztuczne zawierając różnego rodzaju środki i toksyczne substancje chemiczne, mogą mieć szkodliwy wpływ na spożywające je zwierzęta czy ludzi.
Wiele krajów, w tym USA, Kanada, Nowa Zelandia, Francja już zakazało dodawania mikrodrobin plastiku do określonych produktów higieny osobistej, takich jak pasta do zębów czy mydło.

W styczniu 2019 roku Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA) zaproponowała, aby ograniczyć celowe stosowanie mikrodrobin plastiku w niektórych produktach wprowadzanych na rynek UE/EOG. Szacuje się, że w wyniku zastosowania powyższej regulacji udałoby się ograniczyć emisję mikrodrobin plastiku do środowiska o około 85%.

Skonsolidowana opinia w powyższej sprawie powinna być gotowa w czerwcu 2020 roku, a następnie zostanie przekazana do rozpatrzenia przez Komisję Europejską.

¹ Europejska strategia na rzecz tworzyw sztucznych w gospodarce o obiegu zamkniętym, Komunikat Komisji Do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Strasburg, dnia 16.1.2018r., COM(2018) 28 final
²  Źródło: Plastics Europe (2016), w: jw.
³ Europejska strategia na rzecz tworzyw sztucznych w gospodarce o obiegu zamkniętym, Komunikat Komisji Do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Strasburg, dnia 16.1.2018r., COM(2018) 28 final

Źródło:

1. Mikrodrobiny plastiku, https://echa.europa.eu/pl/hot-topics/microplastics (dostęp: 25.05.2020 r.)
2. Microplastics, B. Geueke, https://www.foodpackagingforum.org/food-packaging-health/microplastics (dostęp: 25.05.2020 r.)
3. Mikrodrobiny plastiku: źródła pochodzenia, skutki, rozwiązania, https://www.europarl.europa.eu/news/pl/headlines/society/20181116STO19217/mikrodrobiny-plastiku-zrodla-pochodzenia-skutki-rozwiazania, (dostęp: 25.05.2020 r.)
4. Europejska strategia na rzecz tworzyw sztucznych w gospodarce o obiegu zamkniętym, Komunikat Komisji Do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Strasburg, dnia 16.1.2018r., COM(2018) 28 final